Dış ticaret işlemlerinin yürütülmesinde sanayici, ithalatçı ve ihracatçılara müşavirlik hizmeti veren kimselere gümrük müşaviri denilmektedir. Gümrük müşavirliği mesleği çok bilinen bir meslek dalı olmasada 1909 yılından bugüne ülkemizde var olan bir meslek dalıdır. Ülkemizin nüfusunun hızla artması ve teknolojinin gelişmesi ile beraber insanlar farklı meslek dallarına ilgi duymaya başladı. Her ne kadar yeni bir meslek olmasa da gümrük müşavirliği son yıllarda popülaritesini arttırmayı başarabilmiş mesleklerden bir tanesidir, Gümrük Müşavirleri serbest meslek erbabı olduğundan maaşları çalışma bilgi ve becerisi ile doğru orantılıdır.

Gümrük Yönetmeliği MADDE 563  (1) Gümrük müşavirleri imzaladıkları beyanname ile ilgili cezai hükümlerin uygulanması açısından beyannamede belirtilen bilgiler ile beyannameye ekli belgelerin doğruluğundan ve ilgili rejimin gerektirdiği bütün yükümlülüklere uyulmasından, Kanunun 181 inci maddesinin ikinci fıkrası saklı kalmak kaydıyla, sorumludur. (2) Gümrük müşavirleri; şahıslarına ve şirketlerine ait ibrazı zorunlu izin belge numarası, şirket adı, imza sirküleri, ticaret sicil gazetesi vb. bilgi ve belgelerde değişiklik olması halinde bunları bir hafta içinde gümrük müşavirleri derneklerine bildirirler.

Söz konusu bilgi ve belgeler dernekler tarafından en geç bir hafta içerisinde ilgili başmüdürlüğe gönderilir. Değişiklik olmayan hallerde ise durum her yılın ikinci ayı içerisinde bir yazı ile gümrük müşavirleri dernekleri vasıtasıyla bağlı bulunulan başmüdürlüğe bildirilir. (3) Gümrük müşavirleri yanlarında çalışan müşavir yardımcıları ve stajyerlerin görevden ayrılmaları halinde, bunlar için ilişik kesme belgesi düzenler ve yanlarında çalışmaya başlayacaklardan da bu belgeyi arar. İlk defa göreve başlayacak gümrük müşavir yardımcıları ve stajyerler bu hükmün dışındadır. Müşavir yardımcıları ve stajyerlerin göreve başlama ve ayrılmaları, ilgili gümrük müşaviri tarafından bir hafta içinde gümrük müşavirleri derneğine, bu dernek tarafından da bir hafta içinde bağlı bulunulan gümrük ve muhafaza başmüdürlüğüne yazı ile bildirilir.

Söz konusu bildirimlere sigorta müdürlükleri tarafından onaylanmış sigortalı işe giriş bildirgesinin bir örneği eklenir. Stajyerlik ve gümrük müşavir yardımcılığı için gerekli bir ve iki yıllık sürelerin hesaplanmasında sigortalı olarak işe başlama tarihi ve sigortalı olarak çalışılan süre dikkate alınır. (Son cümle, 15.05.2013 tarihli, 28648 sayılı R.G. ile değişik) (4) Herhangi bir gümrük müşavirliği şirketine bağlı olmaksızın müstakil olarak dolaylı temsilci sıfatıyla gümrük işlemlerini takip eden gümrük müşavirleri, gördükleri hizmet karşılığında elde edecekleri her tür gelir için hesabına beyanda bulundukları kişi veya kuruluş ya da taşımacılara serbest meslek makbuzu düzenlemek zorundadır.

Bu kişilerin yaptıkları hizmet karşılığında başka bir şirket veya kişi fatura, makbuz veya benzeri belge düzenleyemez. (5) Şirketler gördükleri hizmet karşılığında elde edecekleri gelirleri için gümrük beyannamesinde hesabına beyanda bulundukları kişi veya kuruluşlara şirketleri adına fatura kesmek ve bunu muhasebe kayıtlarında göstermek zorundadır. (6) Gümrük müşavirleri mesleki faaliyetlerini gerçek kişi olarak veya tüzel kişilik oluşturarak sürdürebilirler. Tüzel kişilik ortağı olan gümrük müşavirleri gerçek kişi olarak mesleki faaliyette bulunamazlar.

Gümrük müşavirlerince kurulan tüzel kişiliklere müşavir yardımcıları da ortak olabilir. Gümrük müşavir ve müşavir yardımcıları dışındaki kişiler, gümrük müşavirliği yapacak olan tüzel kişilere ortak olamazlar. Gümrük müşavirlerince kurulan tüzel kişiliklerin Kanunun 5 inci maddesine göre dolaylı temsilci olarak iş takip edebilmeleri için anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin, limited şirketlerde şirket müdürlerinin şirket ortağı olması gerekir. Tüzel kişiliği temsil ve ilzam etmek üzere atanan şirket ortağı dışındaki üçüncü kişilere ancak sınırlandırılmış temsil yetkisi verilebilir.

Gümrük Kanunu MADDE 227- l. Gümrük müşavir yardımcısı olabilecek kişilerin aşağıda belirtilen koşullara sahip olmaları gerekir. a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak, b) Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip bulunmak, c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak, d) Taksirli suçlar hariç olmak üzere; affa uğramış olsalar dahi, ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis ya da kaçakçılık, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, dolanlı iflas, yalan yere şahadet, suç tasnii, iftira gibi yüz kızartıcı suçlar ile resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı, Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçları ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamı suçlar ile örgütlü suçlardan hüküm giymemiş olmak, (07.11.2019 tarihli, 30941 sayılı R.G. 7190 s.k. ile değişik) Değ.Gerekçe e) Ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmış olmamak, f) i) Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi, siyasal bilgiler ve endüstri mühendisliği dallarında eğitim veren fakülte ve yüksek okullardan veya denkliği Yüksek Öğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yüksek öğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun olmak, ii) Diğer öğretim kurumlarından lisans seviyesinde mezun olduktan sonra (i) alt bendinde belirtilen bilim dallarından lisans üstü seviyede diploma almış olmak ya da ön lisans eğitimi veren gümrük, dış ticaret ve Avrupa Birliği konularında uzmanlık programı olan meslek yüksek okullarından mezun olmak, g) Staj amacıyla bir gümrük müşavirinin yanında bir yıl çalışmış olmak, h) Yapılan gümrük mevzuatı ve gümrüğe ilişkin iktisadi, ticari ve mali konuları kapsayan sınavda başarılı olmak, 2. a) Gümrük idaresinde en az onbeş yıl çalışıp da görevlerinden istifa ederek veya emekli olarak ayrılan memurlardan 1 inci fıkradaki koşulları taşıyanlar, staj koşulu aranmaksızın gümrük müşavir yardımcısı sınavına girebilirler. b) Gümrük idaresinde en az on beş yıl çalışıp da bunun üç yılını gümrük muayene memuru, gümrük başmemuru ve gümrük müdür yardımcısı görevlerinde geçirenlerden, görevlerinden istifa eden veya emekliye ayrılan ve 1 inci fıkradaki koşulları taşıyanlar sınav ve staj koşulu aranmaksızın gümrük müşavir yardımcısı olabilirler. 3. Yukarıda belirtilen koşulları yerine getirenlere gerekli müracaat belgelerinin tamamlanmasından itibaren altmış gün içinde Gümrük Müsteşarlığı tarafından Gümrük Müşavir Yardımcılığı İzin Belgesi verilir. Gümrük müşavir yardımcıları ancak bu izin belgesini aldıktan sonra mesleki faaliyette bulunabilirler.

Gümrük Yönetmeliği MADDE 566 – (12.01.2017 tarih ve 29946 sayılı R.G.ile değişik) (1) Gümrük müşavir yardımcılığı sınavı yazılı olmak üzere tek aşamada; gümrük müşavirliği sınavı ise yazılı ve sözlü olmak üzere iki aşamada yapılır. (2) Gümrük müşavir yardımcılığı ve gümrük müşavirliği yazılı sınavları Bakanlık tarafından klasik veya test usulünde yapılabilir ya da Bakanlıkça belirlenen bir yükseköğretim kurumuna, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığına veya sınav yapan diğer resmi kuruluşlara yaptırılabilir.

Bakanlık tarafından yapılacak protokolle şartları belirlenen yazılı sınavların testlerinin hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi işlemleri sınavı yapan kuruluş veya kuruluşlar tarafından yürütülür. (3) Gümrük müşavirliği sınavının yazılı kısmını kazananlar, Bakanlıkça tayin edilecek yer ve zamanda sözlü sınava tabi tutulur. (4) Yazılı ve sözlü sınavlarının tarihi ve başvuru koşulları sınav tarihinden en az bir ay önce ilan edilir. (5) Bu madde hükümlerine göre yapılacak sözlü sınavlar adayın; a) Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyinin, b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücünün, c) Liyakati, temsil kabiliyeti, bilgi düzeyi, davranış ve tepkilerinin mesleğe uygunluğunun, ç) Genel yetenek ve genel kültürünün, değerlendirilmesi suretiyle yapılır. Adaylar, sınav kurulu tarafından (a) bendi için altmış puan, (b) bendi için yirmi puan, (c) ve (ç) bentlerinde yazılı özelliklerin her biri için onar puan üzerinden değerlendirilir ve verilen puanlar tutanağa geçirilir. Sözlü sınavda başarılı sayılabilmek için kurul üyelerinin 100 tam puan üzerinden verdikleri puanların aritmetik ortalamasının en az 70 olması gerekir. (6) Sözlü sınavda, tutanak dışında herhangi bir kayıt sistemi kullanılmaz.

Sınav konuları  MADDE 567 – (1) Gümrük müşavirliği (…) sınavı aşağıdaki konulardan yapılır; a) Gümrük Kanunu ve gümrük mevzuatının uygulanmasına ilişkin ikincil düzenlemeler, b) 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve bu Kanuna ilişkin ikincil düzenlemeler, c) Dış ticaret ve kambiyo mevzuatı, ç) Gümrüğe ilişkin iktisadi, ticari ve mali konular, uluslararası anlaşmalar ile Avrupa Birliği mevzuatının gümrüğe ilişkin hükümleri, d) Türk Gümrük Tarife Cetveli ve İzahnâmesi. (2) Gümrük müşavir yardımcılığı sınavında ise, soruların yüzde 20’si Türkçe, matematik, Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ile vatandaşlık bilgisi konularını içeren genel yetenek ve genel kültür sorularından, yüzde 80’i ise birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yer alan konulara ilişkin sorulardan oluşur. Değerlendirme MADDE 568 – (1) Sınav sonuçlarının değerlendirilmesi yüz tam puan üzerinden yapılır. (2) Gümrük müşavirliği yazılı ve sözlü sınavlarının her birinden yetmiş veya üzerinde puan alanlar başarılı sayılır. (13.05.2015 tarih ve 29354 sayılı R.G. ile değişik)  (3) Gümrük müşavir yardımcılığı yazılı sınavından altmış veya üzerinde puan alanlar başarılı sayılır. (29.03.2016 tarih ve 29668 sayılı R.G. ile değişik)

Gümrük Müşavirliği ülkemizde kanunla kurulan ilk meslek olarak geçmektedir. Sanayi, ihracat ve ithalat alanında çalışanlara dış ticaret işlemlerinde müşavirlik hizmeti vermekle yükümlüdürler. Yurtdışı odaklı olan işlemlerin yürütülmesinden gümrük müşavirleri dolaylı temsilci olarak sorumlu tutulurlar. Bir eşyanın gümrük tarafından onaylanması gereken bir işlemi varsa veya kullanımı için bazı işlemlerden geçmesi gerekiyorsa gümrük müşavirleri bu konu ile ilgili belgeleri hazırlama ve eşyayı hazır etmekle görevlidirler. Ayrıca müsteşarlar tarafından verilen bazı görev sorumlulukları da mevcuttur.

1. Sınava yeterli zaman varken hazırlanmaya başlanmalıdır. Eğer kendiniz rahatlıkla çalışabileceğinize ve disiplinli olarak hazırlanabileceğinize emin değilseniz bu konularda etkin bir kursa kayıt olmanız önemlidir. Hem bir çalışma programınız olur, hem de konuların önemli kısımları dersler sırasında anlaşılır. Sorular eğitmenlere sorularak gereksiz zaman kaybı engellenir.

2. Eğitim sırasında sizlere özet notlar verilse de kendi notlarınızı ayrıca tutmanız çok önemlidir. Not tutma yönteminiz de etkin olmalıdır. Gümrük Sınavları için en etkin Not Tutma Cornell Metodu ile başlamalıdır. Konunun ana kısımları, bu kısımların önemli bilgileri (süre, kurum, tanım, anahtar kelimeler gibi) not edilmelidir. Sonrasında kısa özet için sayfanın altında yer bırakılmalıdır. Kısa özet sırasında resimlendirme ve şekiller kullanılması faydalıdır. 3. Mevzuat en az 1-2 kere önemli kısımların altı çizilerek okunmalıdır. Buradaki önemli hususlar tutulan notlara geçilmelidir. Not tutulurken detaya girilmemesi, sadece anahtar kelimelerle yetinilmesi çok önemlidir. 

Zira aldığınız notlar başkası için değil kendiniz içindir. Bir bakışta konuyu özetleyebileceğiniz şekilde notlar alınmalıdır. 4. Konular bittiğinde artık çalışma kitap üzerinden devam etmemelidir. Alınan notlar tekrar özetlenmeli ve daha görsel hale getirilmeli, akılda tutulması gereken yerler resimlestirilmeli veya şekillerle, bağlantılarla birleştirilmelidir. 5. Kısa ve etkin not almanın önemi sınav zamanı yaklaştığında daha iyi anlaşılacaktır. Zira sınava hazırlanan bir çok arkadaşın bildikleri konuyu hatırlayamadıkları ve çok iyi bildikleri hususu yanlış yaptıklarına dair  durumlarla karşılaşıyoruz. Bunun sebebi çok fazla şeyi ezberlemeye çalışmaktan geçiyor.

Bu da beynimizin çalışma sistemine ters. Her şeyin hatırlanma görevini kısa süreli hafızamıza yıkamayız. 6. Bir eğitmen ne kadar az sunum yapıyor ve mevzuatı kendi mantığı içinde özetleyerek, konuları birbirine bağlayarak anlatıyorsa o kadar iyidir. Çünkü anlattıkları o derece akılda kalıcı olur.  Bu nedenle size verilen slaytlara fazla güvenmeyin. Kendi notlarınızı mutlaka yukarıda belirtilen şekilde çıkarın. 7. Sınav zamanı yaklaştıkça artık notlarınızı görsel olarak hatırlamaya, işitsel olarak tekrar etmeye zaman harcayın.

Notlar kısa olacağından çok hızlı bir şekilde tekrar edecek ve hatırlama katsayınızı ve bağlantılarınızı arttıracaksınız. 8. Son dönemde soru çözme çalışmalarınızı da yoğunlaştırın. Ancak çok ince detaylarda kafanızı karıştırıp detaya boğulmayın. Yeni şeyler öğrenmektense öğrendiklerinizi daha da iyi hatırlamak için zamanınızı kullanın. 9. Son hafta stresini arttıracak ortamlardan uzak durun. Mümkünse kendi çalışma sisteminize uygun, daha dingin bir ortam sizin için daha faydalı olabilir. 10. Son gün çalıştığınız bazı konuları hatırlayabilirsiniz ama emin olun daha önce çalıştığınız bir çok konuyu unutma riskiniz daha büyük olacaktır. Son gün stresinizi giderecek şekilde bir gün geçirin.

11. Başka ilde kalıyorsanız sınav yerine en az 1 gün önceden gidiniz. Sınavın yapılacağından en az 1 saat önce de sınav binasında bulunun. 12. Sınav sırasında zorlandığınız sorularda fazla zaman harcamayın. Yapamadığınız soruları işaretleyip sonraki sorulara geçin. Zaman kaybetmeyin. Tüm sorular bittikten sonra boş bırakılan sorulara döndüğünüzde zihninizin bazı şeyleri çok daha rahat hatırladığını farkedeceksiniz. 13. Emin olmadığınız sorularda ilk verdiğiniz cevabın doğru olma olasılığı yüksektir. Eğer cevaptan emin değilseniz ilk verdiğiniz cevabı değiştirmeyin. Gümrük Müşavirliği sınavı ile ilgili daha söylenecek çok şey var. Ancak öncelikle yapmamız gereken şey bizim iyi hazırlık dönemi geçirmemizdir. Zira Gümrük Müşavirliği sınavına hazırlanırken mesleğin en ince detayları öğrenilmektedir.